هیچ محصولی در سبد خرید نیست.
وضعیت پروژه های داخلی خورشیدی؟!
در سال های اخیر سیاست های تشویقی برای توسعه هر چه بیشتر انرژیهای تجدیدپذیر تدوین شده است. از جمله این سیاستها مصوبه وزارت نیرو درباره تعیین تعرفه های جدید خرید برق افزایش دوره زمانی قرارداد خرید تضمینی به ۲۰ سال متناسب شدن قیمتها با ظرفیت برای انواع نیروگاه های تجدیدپذیر و ایجاد مزیت برای استفاده از فناوری داخلی (%۱۵ افزایش نرخ خرید) را میتوان نام برد. بر اساس پیش بینی سازمان اطلاعات انرژی آمریکا (EIA) علیرغم قیمت پایین نفت، انتظار میرود در سال های آینده مصرف نفت و سوختهای مایع برای تولید برق کاهش یابد و از ۵٪ در سال ۲۰۱۲ به ۲٪ در سال ۲۰۴۰ برسد.
پیش بینی می شود سهم انرژی های تجدیدپذیر به جز برق آبی در تولید برق جهان از ۵٪ در سال ۲۰۱۲ به ۱۴٪ در سال ۲۰۴۰ برسد. با توجه به کاهش قیمت هر ساله پنل های خورشیدی از یک سو و جهت گیری جهانی در قبال انرژی های تجدیدپذیر و سرمایه گذاری بیشتر در بخش انرژی خورشیدی، منطقی به نظر می رسد که ایران با وجود پتانسیل بسیار بالای خورشیدی نسبت به بادی جهت گیریهای خود را به سمت افزایش سهم انرژی خورشید تغییر دهد.
در برنامه پنجم توسعه (۲۰۱۰ – ۲۰۱۵) پنج هزار مگاوات ظرفیت نصب شده به انرژی های تجدیدپذیر اختصاص یافته است که این هدف قرار بوده با خرید تضمینی برق از بخش خصوصی محقق شود. اما تاکنون تنها حدود ۳۰۰ مگاوات برق تجدیدپذیر توسعه یافته و کمتر از یک درصد از کل برق کشور با استفاده از این منابع تولید می شود. تا اسفند ماه ۹۴ از میان درخواست های دریافتی و پروانه های صادر شده برای احداث نیروگاه های تجدیدپذیر غیر دولتی حدود ۶۵ مگاوات به بهره برداری رسیده است.
جدول یک – خلاصه اطلاعات کل مجوزهای مربوط به نیروگاه های تجدید پذیر غیر دولتی
جدول دو – خلاصه اطلاعات تولید نیروگاه های تجدیدپذیر
در برنامه ششم توسعه که توسط وزارت نیرو تدوین شده مقرر شده است که پنج درصد ظرفیت نامی کشور تا سال ۲۰۲۰ به انرژی های تجدیدپذیر اختصاص داده شود که این رقم حدود پنج هزار مگاوات از صدهزار مگاوات ظرفیت نصب شده کل کشور در آن سال می.باشد. با توجه به ترکیب فعلی درخواست سرمایه گذاری برای انرژیهای تجدیدپذیر در تمام مراحل توسعه %۷۵ از بازار انرژی های تجدیدپذیر به باد، %۲۱/۵ به پنل های خورشیدی، %۲٫۶ زیست توده و %٠٫٣٪ به نیروگاههای کوچک آبی اختصاص پیدا کند. در نتیجه تخمین تقریبی از سرمایه گذاری در بخش نیروگاه های فتوولتاییک در پنج سال آینده معادل 1077MW (مگاوات) میباشد.
جدول سه – پروژه های در حال توسعه انرژی های تجدید پذیر
با وجود سیاست های تشویقی و نقاط قوت مصوبه جدید خرید تضمینی برق در نظر نگرفتن سازوکار مناسب برای جبران ضررهای احتمالی سرمایه گذاران در قراردادهای خرید تضمینی برق، کماکان سرمایه گذاری بخش خصوصی در انرژی های تجدیدپذیر را با عدم استقبال رو به رو می کند. با توجه به بدهی بالای وزارت نیرو به پیمانکاران غیر دولتی ورود سرمایه گذاران خصوصی به این صنعت نیازمند ارایه ضمانت های لازم در خصوص پرداخت بهای به موقع برق تولیدی می باشد.
ورود نکردن بخش خصوصی در شرایط فعلی با وجود جذاب بودن نرخ ها و قیمت گذاری ها نشان می دهد مشکل اساسی در این زمینه نبود تضمین پرداخت است. نیروگاه های فتوولتائیک به سه دسته اصلی مصارف کوچک خانگی تا سقف ظرفیت نامی ۵ کیلووات و مصارف متوسط نیروگاهی و خصوصی کمتر از ۱ مگاوات و مصارف نیروگاهی بزرگ بیش از ۱ مگاواتی تقسیم می گردند.
١- نیروگاه های کوچک ۵ کیلووات و کمتر
در نوع اول که شامل مصارف خانگی میباشند؛ با توجه به اختصاصی بودن، آمار دقیقی در دست نیست ولی از محل حمایت های دولتی طی ۵ سال اخیر تاکنون حدود ۲/۵ مگاوات در مناطق روستایی، عشایری و خانواده های تحت پوشش کمیته امام نصب و راه اندازی گردیده است. اگر رشد فعلی را برای توسعه این نوع نیروگاه ها در نظر بگیریم؛ انتظار میرود سالانه شاهد بین ۷۰۰ تا ۱۰۰۰ کیلووات با ظرفیت ۵ کیلووات و کمتر در مناطق مختلف کشور برای مصارف خانگی و یا درآمدزایی خانوارها باشیم.
٢- نیروگاههای متوسط تا ۱۰۰ کیلووات
این قسم از نیروگاه ها عمدتاً در شهرک های صنعتی و کارخانجات مورد توجه واقع گردیده است و در حال حاضر چیزی بالغ بر ۱۰۰۰ کیلووات با ظرفیت نامی حداکثر ۵۰۰ کیلووات جهت مصارف سازمانی و تولیدی در کشور به بهره برداری رسیده است. اگر اجرای بخشنامه ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی به صورت جدی اجرایی گردد با توجه به تکلیف استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر جهت %۲۰ مصارف برق سازمانهای دولتی و دستگاههای عمومی کشور باید انتظار داشت در یک دوره زمانی کمتر از ۳ سال شاهد نصب و راه اندازی بیش از ۷۰۰ تا ۱۰۰۰ مگاوات از این نوع نیروگاه ها در کشور باشیم.
٣- نیروگاه های بزرگتر از یک مگاوات
متاسفانه به علت تحریم ها و عدم تمایل سرمایه گذاری کشورهای صاحب سرمایه به سرمایه گذاری در ایران در طی برنامه پنجم توسعه امکان توسعه پیشبینی شده برای حوزه انرژیهای تجدیدپذیر از جمله انرژی خورشیدی به وجود نیامد و لذا برنامه توسعه انرژیهای تجدیدپذیر عیناً به برنامه ششم توسعه انتقال یافت که طی این برنامه سالانه بایستی شاهد راه اندازی حدود ۱۰۰۰ مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر می بودیم که حدود ۷۰٪ آن شامل انرژی فتوولتائیک می باشد. در جدول زیر ظرفیت نصب شده نیروگاه های متوسط و بزرگ تجدیدپذیر آورده شده است.
جدول چهار – ظرفیت نصب شده پروژه های نیروگاهی مقیاس متوسط و بزرگ فتوولتاییک تا بهمن ١٣٩٦
با بررسی و تحلیل نتایج حاصل از دو جدول فوق نتیجه گیری قابل قبول این است که از آغاز فعالیت دوره جدید انرژی های تجدیدپذیر سهم نیروگاه های فتوولتاییک محدود به ۳۸/۶ درصد از کل انواع تجدیدپذیر بوده است. ولی طی برنامه توسعه پنجم و سال اول برنامه ششم توسعه در سال ۱۳۹۶ سهم نیروگاه فتوولتاییک به بیش از ۵۰ افزایش یافته که این روند رشد در سال اول برنامه ششم توسعه تقریباً معادل صد در صد شده است.
انتظار میرود این روند رشد به علت کمتر بودن هزینه راه اندازی و هزینه نگهداری و همچنین سهولت دستیابی به تکنولوژی آن نسبت به سایر انواع تجدیدپذیر تا سقف ۷۰ الی ۸۰ درصد از سهم کل تجدیدپذیرها طی سالهای برنامه ششم توسعه ادامه یابد به عبارتی دیگر در حالت خوشبینانه سهم نیروگاه های فتوولتاییک از کل انرژیهای تجدیدپذیر مورد حمایت سالانه در طی برنامه ششم توسعه را میتوان به طور متوسط ۷۰۰ تا ۸۰۰ مگاوات پیش بینی نمود.
توسعه انرژی های تجدید پذیر در داخل کشور
با استفاده از آنچه که به عنوان خروجی گام سوم استخراج میگردد؛ میتوان با دیدی وسیع تر به توسعه توانمندی داخلی در حیطه تجهیزات نیروگاهی بررسی جذابیت و نقشه راه توسعه فناوری مربوطه و همچنین راه کارهای انتقال دانش فنی و فناوری پرداخت در این ،بخش مقدمه ای از مضامین مذکور تشریح میگردد. با توجه به مقوله گذار انرژی در جهان و حرکت کشورها به سمت اقتصاد پاک و کم کربن در سالیان اخیر توسعه انرژیهای تجدیدپذیر کم و بیش مورد توجه مسئولان دولتی و فعالان بخش خصوصی قرار گرفته است و در این راستا، اسناد قوانین و آیین نامه هایی نوشته شده است.
در این میان یکی از موضوعات مورد بحث، لزوم توجه به تولید ملی و توانمندی داخلی بنابر نظر اقتصاددانان کشورهای در حال توسعه برای مدیریت بر بازار و توسعه فناوری در داخل باید از مکاتب اقتصادی پسامتعارف استفاده نمایند. در، این مکاتب گفته میشود که مکانیزم بازار به تنهایی نمیتواند منجر به توسعه فناوری در یک کشور شود و مداخله هدفمند دولت در توسعه فناوری لازم است در این راستا دولتها از دو طریق مستقیم و غیر مستقیم میتوانند به مداخله و تنظیم هوشمند بازار بپردازند که عموماً روش غیرمستقیم دارای اثرگذاری سازنده تری است.
بنابراین چنانچه بخواهیم توسعه ظرفیت انرژی های تجدیدپذیر با رونق تولید و اشتغال و پیشرفت فناوری بومی همراه باشد باید سیاست گذاران در قوانین مرتبط با این حوزه مشوق هایی برای به کارگیری توانمندیهای داخلی در نظر گیرند تا اقتصاد کشور بتواند هرچه بیشتر از مزایای توسعه صنعت تجدیدپذیر بهره مند گردد.
